İzmir Transfer Merkezi Öneri Proje

Ekip:

Ekip Başı: Mennan ELMACI
Ekip Ortağı: Başak AKKOYUNLU
Yardımcı Mimar: Deniz Bengi KARA
Yardımcı Mimar: Selin ALTUN

Yıl: 2020

Kentler yaşayan organizmalardır. Artan nüfus ve istihdama bağlı olarak merkezden çevreye doğru büyürlerken aynı zamanda yenilenmek de zorundadırlar. Şüphesiz bu süreç, sürdürülebilir kentleşme yaklaşımı ile sosyal ve çevresel sorumluluklar çerçevesinde yapılmalıdır. Ulaşım ve erişim entegrasyonu ile ilgili en önemli mekân olan transfer merkezlerinin de aynı doğrultuda bir değişime uğraması kaçınılmazdır. Zaman içinde gelişen ihtiyaçların yanı sıra iklim krizine bağlı (kentsel ısı adası etkileri, karbon salınımı, ısı, gürültü vb.) pek çok önemli faktör bu değişimi daha elzem kılmaktadır.

Bölge dinamikleri göz önüne alındığında, önümüzdeki yıllarda bölgenin yoğun yapılaşma ile imar yoğunluğunun artacağı, bu nedenle kentlinin nefes alarak sosyalleşebileceği yeşil kamusal alan ihtiyacının bugünkünden çok daha fazla olacağı tahmin edilmektedir. Bu bağlamda, 145.319 m2lik alana sahip olan Ana Transfer Merkezi proje arazisinin yalnızca transfer merkezi işlevi ile değil, sürdürülebilir kentleşme projesine uygun ekolojik tavır içeren bir yeşil alan olarak değerlendirilmesinin bölgeye değer katacağı aşikardır.

Tasarıma başlarken, tüm bu sorunlarla baş edebilmek adına, transfer merkezinin sadece bir entegrasyon merkezi olma kimliğinden çıkarılarak, tercih edilen bir sosyalleşme merkezi ve yaşayan bir transfer merkezi olması amaçlanmıştır.

Transfer merkezleri genellikle yetişme, aktarma, hız, hareket ve dinamizmi bünyesinde barındıran yorgun mekanlar olarak bilinir. Bu durum, transfer merkezlerine gelen kentli üzerinde stres yoğun bir etki yaratmakla birlikte, yoğun taşıt sirkülasyonundan kaynaklanan olumsuz hava koşullarına maruz kalmalarına da neden olmaktadır. İşte tam bu noktada, tasarlanacak yeni transfer merkezinin yol stresi ve yorgunluğuna maruz kalmış olan kentlinin yorgunluğunu ve stresini azaltacak bir yapıya sahip olması gerektiği düşünülmektedir. Ulaşımı ve aktarmayı kolaylaştıracak olan transfer merkezi ile ilgili aşağıda detaylandırılacak olan projenin, kentlinin sadece zorunlu durumlarda değil, vakit geçirmek için de kullanacağı, nefes alacağı, şehrin içinde şehrin koşturmacasından uzaklaşarak sosyalleşebileceği nefes alan bir kamusal alan olması hedeflenmiştir.

Projeye başlarken öncelikle, mevcut otogar projesinin ana girişi olan 4174 sokağın yükünü dağıtabilmek adına, sadece taksi ve toplu taşıma araçlarının erişim sağlayacağı B1(-6.20) kotunda bir Ara Transfer Merkezi oluşturulmuştur. B1(-6.20) kotunda bulunan metro, YHT bağlantı noktaları, otogar ana girişleri ve ara transfer bölgesinin bulunduğu bağlantı yolları yolculara ve kentliye hizmet edecek ticari mekanlar ve yeme/içme birimleri ile zenginleştirilmiş; bu sayede meydana gelen yoğunluk ve çeşitlilik ile ticari verimin arttırılması hedeflenmiştir. +0.80 (26.80) zemin kotunda tasarlanan merdiven, asansör ve yürüyen merdivenlerle B1(-6,20) kotu ile engelsiz bağlantı kurulmuştur.

Zemin (+0.80) kotunda oluşturulan geniş açıklıklar ile B1(-6.20) ve B2(-13.20) kotlarında bulunan mekanların temiz hava alması ve gün ışığından faydalanması sağlanırken, projenin hemen her noktasına nüfuz eden, transfer merkezinin/bölgenin akciğerleri olma özelliği taşıyan yeşil alanların gün ışığından faydalanması da sağlanmaktadır. B1(-6.20) kotu ara transfer merkezine gelen yolcuların iklimlerin olumsuz koşullarından (yazın aşırı güneş, kışın yağış gibi) korunmaları sağlanmıştır.

B1(-6.20) kotunda otogar kısmına giriş için, transfer merkezine metro, YHT veya özel araçlarıyla güney yönünden gelecek olan kentlinin kullanacağı güney girişi ve ara transfer merkezinden gelen yolcuların kullanacağı batı girişi olmak üzere iki adet otogar giriş güvenlik noktasının bağlandığı bir ana giriş holü bulunmakta; bu sayede otogara kolay ve güvenli erişim sağlanabilmektedir.

B1(-6.20) kotunda otogar kısmına giriş yapan kentli, merdiven asansör ve yürüyen rampalar ile kesintisiz ve engelsiz bir şekilde B2(-13.20) kotunda yer alan otogar ana salonlarına (gelen yolcu-giden yolcu) ve otobüs peronlarına ulaşabilmektedir.

B2(-13.20) kotunda yer alan otogar, 2600 m2 net kullanım alanına sahip bir iç avlu etrafında, kütle yüzeyinin kuzey ve doğu cepheleri şehirlerarası giden yolcu peronları, güney cephesi ilçelere giden yolcu peronları ve batı cephesi gelen yolcu peronlarına hizmet verecek şekilde tasarlanmıştır. Gelen yolcu peronlarından giden yolcu peronlarına ve otogar binası içerisine geçişte güvenlikli giriş noktası oluşturulmuştur.

Giden yolcu holünde yer alan kütlelerin en alt katlarında iç hole bakacak şekilde bilet satış ofisleri yerleştirilip insanların aradıkları firmayı kolaylıkla bulabilmeleri amaçlanırken, dış cepheye bakan hollere ise ticari satış birimleri ile yeme/içme birimleri yerleştirilerek yolcuların otobüs saatleri öncesinde nitelikli mekanlarda ihtiyaçlarını karşılamaları amaçlanmaktadır. Bununla beraber iç avlu cidarına yeme/içme birimleri yerleştirilerek otogarın ortasındaki bahçeyle irtibatlı ticari hacimler yaratılmış, isteyen kullanıcıların temiz hava alarak beklemelerine imkân verecek bir iç bahçe oluşturulmuştur.

Giden yolcu hollerinde yer alan kuzey ve doğu kütleleri zemin+3 kattan oluşmakta ve otogar yönetimi dışındaki hemen hemen tüm ofis birimleri (muhtelif ofisler, otobüs firma yönetim ofisleri, güvenlik birimleri yönetim ofisleri, teknik ve temizlik birimleri yönetim ofisleri vb.) bu yapılaşma içerisinde yer almaktadır. Ofis kütleleri tasarlanırken, çalışanların daha iyi koşullarda çalışabilmesi ve kolay erişebilecekleri mola alanları yaratılabilmesi için kitleler arası yer yer koparılmış, bu alanlara kat bahçeleri yerleştirilmiştir. Kat bahçelerinin üst kotunda yer alan zemin kabuğunda yırtıklar açılarak kat bahçelerinin temiz hava ve gün ışığından faydalanması sağlanmıştır. Ofis cephelerinde görüş hizalarına doğru şeffaflığı arttırılan yüzeyler kullanılarak ofisler ile yolcular arasındaki görsel iletişim amaçlanmıştır. Yolculuğunu tamamlayarak otogara ulaşan otobüslerin kullanacağı gelen yolcu peronları ve gelen yolcu holü, otogar araç girişlerine en yakın bölge olan batı yönünde düşünülmüş; yolcu indirme işlemini tamamlayan otobüslerin saat yönünün tersinde akan trafik ile B2(-13.20) kotunun güneyinde yer alan 200 araçlık otobüs park alanına ulaşabilmesi sağlanmıştır.  Yolcu alarak seyahatine devam edecek otobüslerin ise yine gelen yolcu peronlarından saat yönünün tersinde akan trafiğe dahil olarak giden yolcu peronlarına ulaşabilmesi sağlanmıştır.

Otobüslerin kullanım ihtiyacı olan bakım-tamir atölyeleri doğu yönündeki giden yolcu peronlarının karşısında -10.20 kotunda konumlandırılmıştır. Yine bu tamir-bakım atölyelerinin bulunduğu kotta şöförler ve personel için zemin kotla da bağlantılarını koparmadan tasarlanmış olan hostele giriş yapılabilmekte; bu sayede otobüsler, araç teknik gereksinimleri ve taşımacılık hizmet personelinin ihtiyaçları birbirine en yakın mesafede, yol ve zaman kaybına mahal vermeyecek şekilde çözülmüştür.

Gelen yolcu peronunda şehir içine ulaşımı sağlayabilmek için içerisinde yürüyen rampa ve asansörlerin bulunduğu güvenlikli galeri tasarlanmış; bu sayede galeri içindeki yürüyen rampa ve asansörler ile bir üst kotta yer alan B1 (-6.20) kotu ara transfer merkezine ulaşımı ve B2 (-13.20) kotundaki peronların doğal havalandırılması sağlanmıştır. B2 (-13.20) kotundan yürüyen rampa ve asansör ile ulaşılan (-6.20) ara transfer merkezinde, güvenlikli bölgeden geçerek, tüm toplu taşıma araçlarına (ESHOT, minibüs, metro, YHT veya otobüs firmalarının ücretsiz şehir içi servisleri) veya taksilere ulaşılabilmektedir. Böylelikle hem şehir içine dağılımın belirli noktalardan güvenli olarak sağlanması hem de kenti hiç tanımayan insanların dahi sorunsuz bir şekilde binecekleri vasıtaları kolaylıkla bulmaları ve şehir içine ulaşmaları sağlanabilmektedir.

Otogar içerisinde yer alan giden yolcu holleri, bilet işlemlerini tamamlayan misafirlerin yolculuk saatine kadarki zamanlarını değerlendirebilecekleri sosyal alanlarla desteklenmiştir. Bilet satış holleri ile çevrelenen iç avlu ve iç avludan hizmet alan açık-kapalı yeme-içme birimleri, yine iç avluya bakan bekleme holü ile içerisinde çocuk oyun alanı, sergi alanı gibi işlevleri barındıran bekleme holü, peronlara bakan ticari birimler ve yeme/içme birimleri bekleyen misafirlerin zamanlarını en verimli şekilde değerlendirebilecekleri şekilde tasarlanmıştır.

Özel araçları veya taksi ile alana gelecek ya da ayrılacak olan vatandaşlar için parselin güney cephesinde duraklama cepheleri ve B3 (-17.20) kotu 800 araçlık otoparkın (2750 araç kapasitesine kadar büyütülebilir) giriş çıkış rampaları bulunmaktadır. Otel müşterileri için aynı duraklama ceplerinden ulaşılan açık otopark mevcuttur. Ayrıca servis girişleri de bu ceplerden sağlanmaktadır.

B3 (-17.20) kotunda yer alan otoparktaki araçların parselin doğu yönünde yer alan 25mlik yola çıkışı sağlanarak bölgede oluşabilecek olası taşıt yükünün çevre yollara homojen dağılımı hedeflenmektedir. Transfer merkezini sosyalleşme amaçlı kullanacak olan kentliler için otopark ve B1(-6.20) kotu ticari aksı, ara transfer merkezi, ana transfer merkezi girişleri ve +0.80 kotu kent parkı arasında farklı noktalardan erişimi sağlayan düşey çekirdekler tasarlanmıştır.

Kentliyi alanın her noktasına dahil edebilmek için ticari birimler kamusal ve yarı kamusal olarak iki ayrı başlık altında değerlendirilmiştir. B1 (-6.20) kotunda yer alan kamusal ticari aks içerisinde toplam 5000 m2lik kapalı alana sahip ticari hacme yer verilirken, yarı kamusal güvenlikli alana (otogar) geçildikten sonra dahil olunan bekleme hollerini besleyen toplam 3500 m2lik kapalı alana sahip ticari satış birimleri ve yeme içme birimleri yer almaktadır.

Zemin (+0.80) kotu kentlinin yoğun kullanımına açık kamusal bir alan olarak ana aks kurgusundan uzak, her bölgeyi cazip kılacak, benzer ebatta yollarla örüntülenmiştir. Galeri alanları düşüldükten sonra kalan 90.000 m2 alanı kapsayan Kent Parkının yürüyüş yolları üzerinde çok amaçlı açık etkinlik alanı (6000 m2) , 2 adet kafe/wc grubu, BİSİM kiralama noktaları ve BİSİM atölyesi, çocuk parkları, kaykay pistleri, basketbol sahaları, bookBOX*’lar, birçok oturma ve dinlenme alanları, farklı deneyimlerin yaşanacağı fıskiye havuzları ile arkadlı yol yer almaktadır.

Zemin (+0.80) kotunda yoğun yapılaşma önerilerinden kaçınıp, yalnızca otel, hostel, kafeler/wc, bisiklet yolu ve bisiklet atölyelerinden oluşan yapılaşmaya yer verilmiştir. Zemin üst kotunda yalnızca hostel ve otel olmak üzere iki adet kütle bulunmaktadır. Otel yeşil kent parkı içerisinde topografyayı taklit eden bir kütlenin üzerinde otururken, kütle tasarımında kent parkı içerisinde göze batmayacak bir dil benimseniştir. Zemin katında lobi, B2(-13.20) kotunda servis alanları yer almaktadır. Doğu batı yönünde yerleştirilmiş üst kütlede 116 adet kent parkı manzaralı misafir odası bulunmaktadır.

Firma çalışanları ve konaklama ihtiyacı olan personel için tasarlanan hostel, parselin kuzey-doğu bölgesinde ve doğu-batı cephelerine hakim olacak şekilde konumlandırılmıştır. Hostele zemin (+0.80) kotunda doğu yönündeki 25 m.lik taşıt yolundan direk ulaşılabileceği gibi araç bakım atölyeleri bölgesinden de ulaşılabilmektedir.

Kentimiz, insanı önemseyen huzurlu yapısı ile ülkemizin en güzide şehirleri arasında yer almaktadır. Önce insan denilen böyle bir şehirde ve o şehir için yapılacak bu denli önemli bir projede insan ve doğa için daha fazla ne yapabiliriz sorusu ile yola devam etmenin doğru olacağı akla gelmektedir.

Bu sorudan yola çıkarak, tasarlanan kent parkına ‘‘daha sağlıklı bir kentli, daha sağlıklı bir kent’’ anlayışı ile bisiklet kullanımını teşvik edecek bir adım atmanın doğru olacağı düşünülmektedir. Bu amaçla bisiklet kullanımını ve bisiklet yollarının varlığını teşvik edecek, +5.30 kotunda 2 km kesintisiz sürüş deneyimi sunan bisiklet yolunun, projenin simgesi haline gelerek parsel içerisinde, ağaçların arasında keyifli bir yol olması amaçlanmış, bisiklet yolu üzerinde de kullanıcıların dinlenebilecekleri oturma alanları, bisiklet park alanları ve buluşma alanları tasarlanmıştır. İzmir yeşil altyapı stratejisi bağlamında planlanan bisiklet kullanımına paralel ve entegre olabilecek şekilde planlanan bisiklet yolu 4 ana noktadan zemin (+0.80) kotuna rampalar ile bağlanmaktadır.  Her rampa başlangıcında bisiklet park yerleri ile bisikleti olmayan vatandaşların da bu deneyimi yaşayabilmeleri için BİSİM istasyonları bulunmaktadır.

Kentli için atılabilecek diğer bir adım da yine kentli için tasarlanan ‘‘bookBOX‘’ noktalarıdır. Bir cazibe merkezine dönüşmesi hedeflenen bu noktalarda, kent parkında vakit geçirecek olan kentli, aynı zamanda yine kentli tarafından bağışlanmış olan kitaplardan oluşan bookBOX tan edinebileceği ücretsiz kitap ile zamanını daha verimli hale getirebilecektir. Bu sayede kitaplar herkes tarafından kullanılabilecek ve dönüşümlü kullanım sayesinde hem olanaksızlıkları nedeni ile kitap edinemeyen insanların kitaplar ile arasındaki engel kaldırılmış olacak hem de daha az ağaç kesilmesine katkıda bulunulacaktır.

Çevreye duyarlı, kent ve kentli için daha iyisini yapma hedefi ile tasarladığımız bu projede tüm ilhamını kent ve kentli için daha iyisini yapma ilkesinden alan bu projede, kullanılacak karbon tutucu malzemelerin yanı sıra belirli noktalarda tasarlanan yağmur suyu toplama sistemi ile toplanan yağmur suları B3 (-17.20) kotunda yer alan 5300 m2 alana sahip yağmur suyu toplama alanında parsel ihtiyaçlarında kullanılmak üzere doğaya geri kazandırılabilecektir.

145.319 m2 lik proje alanının yaklaşık 80.000 m2lik alanını yeşil alan olarak değerlendirilmekte; bu sayede hem parsel çevresinde oluşacak yapılaşma hem de kente nefes aldıracak bir cazibe merkezi oluşturulmak istenmektedir. Tasarlanan yeşil alan proje genelinden de anlaşılacağı üzere dekoratif amaçlı değil, kullanıma yönelik bir tavra sahiptir. Bilimsel çalışmalara göre ortalama bir ağacın saatte 2,3 kg karbondioksiti bünyesine aldığı ve fotosentezle 1,7 kg oksijen ürettiği hususu dikkate alınırsa bu proje ile dikilmesi planlanan 3200 adet ağacın bölgeye ve kentliye sağlayacağı faydanın tartışılmaz olacağı açıktır.

Proje geneline bakıldığında, projenin ihtiyaç programında talep edilen ana fonksiyonları zemin altında çözerek, zemin kotunu farklı aktivitelerin gerçekleştiği bir kent parkı olarak ortaya çıkarmayı amaçladığı görülmekte; kente ekolojik, ekonomik ve sosyolojik katkı koyarken bu güzel kentin ve kentlinin ‘‘önce insan’’ diyen yaklaşımları sonuna kadar hak ettiği düşünülmektedir.